લતા મંગેશકર એ નામ છે, જે તેમના સુરીલા અવાજને કારણે માત્ર ભારતમાં જ નહીં, પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં ભારતની વૉઇસ ક્વીન અને વૉઇસ નાઇટિંગલ તરીકે જાણીતું છે. તેમણે તેમની સાત દાયકા લાંબી મેલોડી સફરમાં લગભગ તમામ મુખ્ય ભારતીય ભાષાઓમાં હજારો ગીતો ગાયા છે. આટલી પ્રસિદ્ધિ મળ્યા પછી પણ તેમનું જીવન સાદગીથી ભરેલું છે. આવો, ચાલો જાણીએ લતા મંગેશકરના જીવન વિશે કેટલીક રસપ્રદ માહિતી.
Contents
Lata Mangeshkar Biography in Gujarati
નામ: લતા મંગેશકર
જન્મદિવસ: 28 સપ્ટેમ્બર, 1929
જન્મ સ્થળ: ઈન્દોર
પિતા: શ્રી. દીનાનાથ મંગેશકર
માતા: શ્રીમતી શેવંતી
શોખ: ફોટોગ્રાફી, ક્રિકેટ મેચ જોવી, સાહિત્ય વાંચવું
પ્રિય ગાયક: કુંદનલાલ સહગલ
મનપસંદ ગાયિકાઃ નૂરજહાં
મનપસંદ ફિલ્મો: પડોસન, ગોન વિથ ધ વિન્ડ, ટાઇટેનિક
Early Days of Lata Mangeshkar
લતા મંગેશકરનો જન્મ 28 સપ્ટેમ્બર 1929ના રોજ મધ્યપ્રદેશના ઈન્દોરમાં મહારાષ્ટ્રીયન બ્રાહ્મણ પરિવારમાં થયો હતો. લતા મંગેશકરના પિતા દીનાનાથ મંગેશકર અને માતાનું નામ શેવંતી હતું.
લતા તેના ભાઈ-બહેનોમાં સૌથી મોટા છે. તેમના ભાઈ હૃદયનાથ મંગેશકર અને ત્રણ બહેનો આશા, ઉષા અને મીનાએ સંગીતની દુનિયામાં પોતાની ઓળખ બનાવી. જ્યારે લતા મંગેશકર અને આશા ભોંસલે હિન્દી ફિલ્મોમાં પ્લેબેક સિંગિંગની ટોચ પર હતા ત્યારે બંને બહેનો વચ્ચે સ્પર્ધાની ઘણી ચર્ચા હતી.
Singing Career of Lata Mangeshkar
લતાજીનો સંગીત સાથે સંબંધ બાળપણથી જ જોડાયેલો હતો. તેમના પિતા દીનાનાથ મંગેશકર જાણીતા શાસ્ત્રીય ગાયક હતા અને થિયેટરમાં પણ ખૂબ સક્રિય હતા. કહેવાય છે કે પાંચ વર્ષની ઉંમરે લતાજીએ પહેલીવાર નાટકમાં અભિનય કર્યો હતો. આ નાટકમાં તેના પિતા પણ ભાગ લેતા હતા.
લતાજીએ તેમના પિતાને ગાતા જોયા બાદ સંગીતની શરૂઆતની તાલીમ લીધી હતી. ઉપરાંત, તેમણે ઉસ્તાદ અમાનત અલી ખાન અને નરેન્દ્ર શર્મા પાસેથી સંગીતનું ઔપચારિક શિક્ષણ લીધું હતું. તે તેને પોતાના ગુરુ પણ માને છે. લતાએ જ્યારે ફિલ્મોમાં કામ શોધવાનું શરૂ કર્યું ત્યારે નક્કી નહોતું કે તે ગાયિકા બનશે. શરૂઆતમાં તેણે અભિનય પણ કર્યો હતો.
Death of Lata Mangeshkar Father
1942 લતા મંગેશકર માટે દુઃખદ વર્ષ હતું, તે જ વર્ષે તેમના પિતાનું હૃદયરોગના હુમલાથી અવસાન થયું હતું. પિતાના અવસાન સમયે લતાની ઉંમર માત્ર 13 વર્ષની હતી, પરંતુ માતા-પિતાની સૌથી મોટી સંતાન હોવાના કારણે ઘર ચલાવવાની જવાબદારી તેમના પર આવી ગઈ. આવી સ્થિતિમાં, પિતાનું નિધન થતાં જ તેણે નાની ફિલ્મોમાં અભિનયનું કામ શોધવાનું શરૂ કરવું પડ્યું.
Acting Career of Lata Mangeshkar
લતા મંગેશકરની અભિનય સફર લતા મંગેશકરનો પહેલો રોલ 1942માં ફિલ્મ ‘પહેલી મંગલાગોર’માં હતો. આ ફિલ્મમાં તેણે હિરોઈન સ્નેહપ્રભા પ્રધાનની નાની બહેનની ભૂમિકા ભજવી હતી. આ પછી લતા મંગેશકરે ચિમુકલા સંસાર (1943), માજે બાલ (1944), ગજાભાઈ (1944), જીવન યાત્રા (1946), બડી મા (1945) માં પણ અભિનય કર્યો. ખાસ કરીને ‘ગજાભાઈ’માં તેણે ભજવેલું પાત્ર ખૂબ વખણાયું હતું.
First Song of Lata Mangeshkar
લતા મંગેશકરે પોતાનું પહેલું ગીત 1942માં ફિલ્મ ‘કીટી હસલ’ માટે ગાયું હતું. કમનસીબે આ ગીત પાછળથી કાપવામાં આવ્યું અને જ્યારે ફિલ્મ રિલીઝ થઈ ત્યારે તેમાં લતાજીએ ગાયેલું ગીત નહોતું. ફિલ્મોમાં તેમની ગાયકીની સફર ખરા અર્થમાં ‘પહેલી મંગળાગોર’ (1942) થી શરૂ થઈ હતી. આ ફિલ્મમાં લતાજીએ ‘નટકી ચગાચી નવલાઈ’ ગીત ગાયું હતું. 1944માં ‘ગજાભાઈ’ એક મરાઠી ફિલ્મ હતી, પરંતુ આ ફિલ્મમાં લતા મંગેશકરે પોતાનું પહેલું હિન્દી ફિલ્મનું ગીત ગાયું હતું. આ ગીતના બોલ હતા- ‘માતા, એક સપુત કી દુનિયા બાદલ દે તુ’.
Singing Career of Lata Mangeshkar
ચાલીસના દાયકાના શરૂઆતના વર્ષો લતાજી માટે સારા ન રહ્યા. તેમનો અવાજ પાતળો હતો, જ્યારે તે સમયે ભારે અવાજવાળા ગાયકોનો જમાનો હતો. જેના કારણે તેને વારંવાર ઇનકારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. આ દરમિયાન 1947માં ફિલ્મ ‘આપકી સેવા મેં’ આવી, જેમાં લતાજીએ એક ગીત ગાયું હતું. ફિલ્મ ‘આપકી સેવા મેં’નું ગીત ‘પા લગૂન કર જોરી રે’ લતાજીનું પહેલું હિન્દી પ્લેબેક ગીત હતું. લગા જીએ આગામી થોડા વર્ષોમાં ઘણાં ગીતો ગાયાં, પરંતુ લતાનું 1949માં ગાયેલું ગીત ‘આયેગા આને વાલા’ તેમનું પહેલું હિટ ફિલ્મ ગીત સાબિત થયું.
1947માં જ્યારે ભારત-પાકિસ્તાનનું વિભાજન થયું ત્યારે મોટી સંખ્યામાં નિર્માતાઓ, દિગ્દર્શકો અને ફિલ્મ કલાકારો ભારતમાંથી લાહોર સ્થળાંતર કરી ગયા. તે સમયે ફિલ્મી ગીતોની સૌથી મોટી ગાયિકા જહાં પણ આવા કલાકારોમાંની એક હતી. ગાયિકા નૂરજહાંની વિદાયએ તે યુગની પ્રતિભાશાળી ગાયિકા લતાજી માટે ફિલ્મોમાં તકોના ઘણા દરવાજા ખોલ્યા.
1950 ના દાયકાની શરૂઆતમાં, લતાજી સંપૂર્ણપણે ફિલ્મ ગાયિકા તરીકે સ્થાપિત થઈ ગયા. તેમણે શંકર-જયકિશન, અનિલ બિસ્વાસ જેવા ટોચના વર્ગના સંગીત નિર્દેશકો માટે ગીતો ગાયા. આ સમયગાળા દરમિયાન, લતાજીએ મહેલ, બરસાત, એક થી લડકી અને બડી બેહન જેવી ફિલ્મોમાં પોતાના મખમલી અવાજનો જાદુ ફેલાવ્યો હતો.
Lata Mangeshkar Peak Time as a Singer
આ રીતે, લતા મંગેશકર બોલિવૂડની વોકલ ક્વીન બની ગઈ, જેમના અવાજે આગામી ત્રણ દાયકા સુધી પોતાના અવાજનો જાદુ છવાયેલો રાખ્યો. લતાજીએ હિન્દી, મરાઠી, ઉર્દૂ, સંસ્કૃત સહિત 36 ભાષાઓમાં ગીતો ગાયા છે.
Songs of Lata Mangeshkar
લતા મંગેશકરે લગભગ તમામ મોટા સંગીત નિર્દેશકો સાથે કામ કર્યું અને લગભગ તમામ ગાયકો સાથે ગીતો ગાયા. આ સમયગાળામાં લતાજીએ ગાયેલા ગીતોની યાદી લાંબી છે, જે નીચે મુજબ છે.
- 1949 લેટ્સ ફ્લાય ઇન ધ વિન્ડ (વરસાદ)
- 1958 આજા રે પરદેશી (મધુમતી)
- 1960 ઓ સજના બરખા બહાર આઈ (પ્રખ)
- 1961 ઇતના ના મુઝે તુ પ્યાર બાધા (પડછાયો)
- 1961 અલ્લાહ તેરો નામ (અમે બંને)
- 1961 જ્યોતિ કલશ ચાલકે (ભાભીની બાંગ્લાદેશ)
- 1961 એહસાન તેરા હોગા મુઝે પર (જંગલી)
- 1962 કહીં દીપ જલે કહીં દિલ (વીસ વર્ષ પછી)
- 1963 વિંગ્સ હદ તો ઉડ આતા રે (સેહરા)
- 1964 નૈના બરસે રિમઝિમ (કોણ હતું)
- 1965 અજી રૂથ કે અબ (આરઝૂ)
- 1965 યે સમા (જબ જબ ફ્લાવર્સ બ્લૂમ)
- 1965 આજ ફિર કી તમન્ના હૈ (માર્ગદર્શક)
- 1967 આ જા પિયા તોહે પ્યાર દૂન (સ્પ્રિંગ્સ ઓફ ડ્રીમ્સ)
- 1968 બાળ મન કે સાચે (બે કળીઓ)
- 1968 ચંદન સા બદન (સરસ્વતી ચંદ્ર)
- 1968 તુ કિતના અચ્છા હૈ (ધ કિંગ એન્ડ ધ રંક)
- 1969 બિંદિયા ચમકેગી (બે રીતે)
- 1971 દિલબર દિલ સે પ્યારે (કારવાં)
- 1971 ચલતે ચલતે (પાકીઝાહ)
- 1973 અબ તો હૈ તુમસે (ગૌરવ)
- 1989 ડવ જા જા (હું પ્રેમ કરું છું)
- 1994 માઇ ની માઇ મુંદર પે (હમ આપકે હૈ કૌન)
- 1998 જિયા જલે જાન જલે (દિલ સે)
- 2000 હમકો હમેં સે ચૂરા લો (પ્રેમ)
આ થોડાં જ ગીતો છે, ખાસ કરીને SD બર્મન અને RD બર્મનના સંગીત નિર્દેશનમાં ગાયેલા લતાજીના સુપરહિટ ગીતો આજે પણ લોકોના મોઢે છે. લતાજીએ શંકર જયકિશન, સલિલ ચૌધરી, નૌશાદ અને ઘણા બધા સહિત ઘણા જાણીતા સંગીતકારો સાથે કામ કર્યું.
લતા મંગેશકરે મદન મોહન અને સી. રામચંદ્ર માટે જે ગીતો ગાયા તે તેમના શ્રેષ્ઠ ગીતો ગણાય છે. પછીના વર્ષોમાં, તેમણે લક્ષ્મીકાંત-પ્યારેલાલની જોડી સાથે પણ વ્યાપકપણે કામ કર્યું. આ જોડી સાથે લતાજીએ સૌથી વધુ 670 ગીતો ગાયા છે.
Controversies of Lata Mangeshkar
અહીં એ પણ ઉલ્લેખ કરવો જરૂરી છે કે પ્રખ્યાત સંગીતકાર ઓ.પી. લતાએ ક્યારેય નય્યર સાથે કોઈ ગીત ગાયું નથી. લતાજી અને તેમની બહેન અને પ્રખ્યાત ગાયિકા આશા ભોંસલે વચ્ચે સ્પર્ધાની વાતો તે દિવસોમાં અવારનવાર થતી હતી.
લતા મંગેશકર અને મોહમ્મદ રફીએ પણ થોડા વર્ષો સુધી સાથે ગાયું ન હતું, એવું કહેવાય છે કે બંને વચ્ચે રોયલ્ટીને લઈને થોડો વિવાદ હતો. થોડા વર્ષો સુધી તેમણે સંગીત નિર્દેશક એસ.ડી. બર્મન સાથે પણ કામ કર્યું નથી.
Lata Mangeshkar Bharat Ratna
લતા મંગેશકરને ઘણા પ્રતિષ્ઠિત નાગરિક સન્માન અને સંગીત પુરસ્કારોથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા છે. લતાજીને મળેલા મુખ્ય પુરસ્કારો અને શણગારની યાદી નીચે મુજબ છે.
- 1969 પદ્મ ભૂષણ
- 1989 દાદાસાહેબ ફાળકે એવોર્ડ
- 1996 રાજીવ ગાંધી સદભાવના એવોર્ડ
- 1999 પદ્મ વિભૂષણ
- 2001 ભારત રત્ન
Music Director Lata Mangeshkar
બહુ ઓછા લોકો જાણે છે કે લતા મંગેશકરે કેટલીક ફિલ્મોમાં સંગીત પણ આપ્યું હતું, આ ફિલ્મો હતી-
- 1950 રામરામ પવનમ
- 1962 મોહિતાંચી મંજુલા
- 1964 મરાઠા તિતુકા મેલવાવા
- 1965 સાદું માંસ
- 1969 તાંબરી માટી
તેમણે ‘રામ રામ પાવનમ’ સિવાયની અન્ય તમામ ફિલ્મોમાં આનંદધનના નામથી સંગીતનું દિગ્દર્શન કર્યું હતું.
Lata Mangeshkar as a Producer
લતાજીએ ફિલ્મ નિર્માણમાં પણ હાથ અજમાવ્યો હતો. તેમના દ્વારા બનાવેલ ફિલ્મોની યાદી નીચે મુજબ છે.
- 1953 વાદળ
- 1953 ઝાંઝર
- 1955 કંચન
- 1990 પરંતુ
તેમાંથી બાદલ મરાઠીમાં હતી, બાકીની તમામ ફિલ્મો હિન્દી ભાષામાં છે. લતા મંગેશકરની ફિલ્મ ‘લેકિન’ રવીન્દ્રનાથ ટાગોરની વાર્તા પર આધારિત છે અને તેને ખૂબ જ પસંદ કરવામાં આવી હતી.
Why Didn’t Lata Mangeshkar Marry
લતા મંગેશકર, જેનો અવાજ આખી દુનિયા માની રહ્યો છે, તેણે લગ્ન કેમ ન કર્યા. આ અંગે ખુદ લતાજીએ ઘણી જગ્યાએ ઈન્ટરવ્યુમાં કહ્યું છે કે પિતાના નિધન બાદ સૌથી મોટી પુત્રી હોવાના કારણે પરિવાર ચલાવવાની જવાબદારી મારા પર આવી ગઈ. તે તેના નાના ભાઈ-બહેનના જીવન વિશે વિચારવામાં એટલી વ્યસ્ત હતી કે તેની પાસે પોતાના લગ્ન વિશે નિર્ણય લેવાનો સમય નહોતો.
